Heesheid is een stoornis waarbij de stemkwaliteit is verslechterd. Heesheid wordt gekenmerkt door het niet goed sluiten van de stemplooien (een betere benaming voor de stembanden) in het strottenhoofd, of door het niet correct verlopen van het golf- of trillingspatroon van de stemplooien. De stem klint niet meer helder, er is een fijne of grove ruis of een kraak te horen. De stem kan zelfs geheel of gedeeltelijk wegvallen.
Verkeerd gebruik, psychische problemen
De oorzaak kan liggen in het stemorgaan zelf, maar ook het verkeerd gebruiken van het stemorgaan kan heesheid veroorzaken. Soms leiden psychische problemen tot heesheid. Vaker is een combinatie van deze factoren de oorzaak van heesheid. Een verkeerd gebruik van de stem kan leiden tot vormverandering van het stemplooiweefsel, waardoor stemplooiknobbeltjes (ook wel stembandknobbeltjes) ontstaan. De KNO arts stelt de diagnose.
Te luid of te zacht
Heesheid gaat meestal samen met andere symptomen, zoals te luid of te zacht praten, spreken op een te hoge toonhoogte of geknepen spreken. De ademing kan anders en onregelmatig zijn en vaak is er pijn in het keelgebied.
Heesheid kan zowel bij kinderen als bij volwassenen voorkomen. Bij kinderen is heesheid vaak terug te voeren op misbruik van de stem. Bij volwassenen is de oorzaak van heesheid eerder het niet correct gebruiken van de stem, met name op momenten dat die extra belast moet worden. In beide gevallen is er dikwijls ook sprake van een zwak stemorgaan.
Wat kan een logopedist?
Een hese stem kan verbeteren door een goede lichaamshouding, ademing en stemgeving. De logopedist kan verschillende technieken aanleren of bestaande technieken verbeteren. Daarbij wordt toegewerkt naar een evenwichtige manier van stemgeving; resonantie (de draagkracht van de stem) en articulatie (duidelijke uitspraak) spelen hierbij ook een rol. Ook zijn er stemhygiënische adviezen, zoals bijvoorbeeld het afleren van veelvuldig kuchen of keelschrapen. Bij kinderen is het afleren van belastende stemgewoontes, zoals hard schreeuwen of het nadoen van gekke stemmetjes, een belangrijk leerdoel.
Het terugkrijgen van een heldere stem is niet altijd het uiteindelijke doel van de behandeling. Dit is niet altijd haalbaar, met name wanneer er blijvende afwijkingen of beperkingen bij het stemapparaat zijn. Voorop staat dan het op een economische manier leren spreken, waarbij klachten als vermoeidheid na het spreken en een geïrriteerde keel verminderen of verdwijnen.
Logopedische therapie kan gecombineerd worden met een stemchirurgische behandeling; hierbij wordt zowel vóór als na de operatie logopedisch behandeld.
Het onderzoek en de behandeling van heesheid worden als regel vergoed door de ziektekostenverzekeraar, na verwijzing door huisarts of medisch specialist.